Μονή Ζωοδόχου Πηγής. Φουρνάς

Στα 1734 ιδρύθηκε από τον Φουρνιώτη ιερομόναχο και αγιογράφο Διονύσιο η Ιερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής, όπου λειτούργησε μια από τις μεγαλύτερες Σχολές των Αγράφων η «Σχολή Γραμμάτων και Ζωγραφικής». Κατά το έτος 1906 η μονή της Ζωοδόχου Πηγής κατέρρευσε εξαιτίας κατολίσθησης. Τότε χαθήκαν εικόνες μεγάλης αξίας, έργα του μεγάλου ιστοριογράφου και αγιογράφου Διονυσίου, ιερά σκεύη και ιστορικά ντοκουμέντα, χειρόγραφα, καθώς και πολλά βιβλία που υπήρχαν στην μεγάλη βιβλιοθήκη της Μονής.

Διασώθηκαν οι 4 εικόνες του τέμπλου του καθολικού της Ιεράς Μονής, επίσης έργα του Διονυσίου. Από αυτές ο Διονύσιος αγιογράφησε τον Πρόδρομο, τον Χριστό ένθρονο και τη Ζωοδόχο Πηγή. Η τέταρτη εικόνα (απόστολοι Πέτρος και Παύλος) χρονολογείται περί το 1733 – 1737. Η χρονολόγηση των εικόνων έγινε από το Γεώργιο Κακαβά Ιστορικό της τέχνης του Αρχαιολογικού Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών. Καταχωρείται στα «ΠΡΑΚΤΙΚΑ» για το Διονύσιο «Λεύκωμα έργων ζωγραφικών του Διονυσίου» με το χρόνο κατασκευής τους. Οι εικόνες αυτές, οι λειψανοθήκες με ιερά Λείψανα Αγίων και πάρα πολλά κειμήλια, φυλάσσονται σήμερα στον καθεδρικό Ναό του Μεταμορφωθέντος Χριστού, που στέκει μεγαλοπρεπείς στο κέντρο του χωριού, όπου βρίσκονται και η κεντρική πλατεία με το Δημαρχείο.

Επιγραμματικά αναφέρουμε την ιερά λειψανοθήκη εντός της οποίας φυλάσσεται απότμημα εκ της κάρας του Αγίου Κηρύκου, του τριετούς νηπίου που δολοφονήθηκε υπό του Διοκλητιανού. Ακόμη στον ίδιο χώρο φυλλάσονται ιερά λείψανα του Αγίου Χαραλάμπους, η χαριτόβρυτος ιερά λειψάνου του Αγίου ενδόξου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου, απότμημα του ιερού λειψάνου του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου και μικρό απότμημα του ιερού λειψάνου του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Ιακόβου του Πέρσου.

Επίσης μεταξύ των κειμηλίων ξεχωρίζουν ένα ασημένιο άγιο Ποτήριο μετά λαβίδας, από την εποχή του ιερομόναχου Διονυσίου, καθώς και ένας σπάνιας τέχνης Σταυρός Αγιασμού της ίδιας εποχής. Το σημαντικό βιβλίο για το έργο του Διονυσίου κ.τ.λ. που περισώθηκε απ’αυτή την καταστροφή ήταν ο «Κώδικας της Μονής της Ζωοδόχου Πηγής».
Το κολοσσιαίο έργο του Διονυσίου «Ερμηνεία της Ζωγραφικής τέχνης» δεν ευρίσκετο στην μονή της Ζωοδόχου Πηγάς κατά την καταστροφή αλλά στις Καρυές και σε μοναστήρια του Αγίου Όρους. Εκεί είχε μάλιστα και περιπέτειες εξαιτίας κάποιου πλαστογράφου «Σιμωνίδη». Η πρώτη έκδοση έγινε στα Γαλλικά κατά το έτος 1845. Άλλες μεταφράσεις κατά χρονολογική σειρά: Γερμανικά 1855, Ρωσικά 1868, Αγγλικά 1886, Ρουμανικά 1891, Ιταλικά 1971, Βουλγαρικά 1976, και Ιαπωνικά 1999. Έγκυρη έκδοση στα Ελληνικά θεωρείται και είναι εκείνη του έτους 1909, με την επιμέλεια του Α. Παπαδοπούλου – Κεραμέως.

Ο Ναός του Σωτήρα κατά την παράδοση καταστράφηκε ολοσχερός από πυρκαγιά που προήλθε από λάθος κάποιας μοναχής που ξέχασε κεριά αναμμένα στην εκκλησία, μεταξύ 1810 ή 1815. Με την συνδρομή και την προσωπική εργασία όλων των κατοίκων του χωριού, ο περικαλής Ναός ξαναχτίστηκε. Όμως όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Στρατιωτικά Ενθύματα» ο Κασομούλης, η εκκλησία καταστράφηκε εκ νέου λίγα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1822 κατά την επιδρομή του Μαχμούτ Πασά Δράμαλη στη ευρύτερη περιοχή και στην Φουρνά.

Μετά όμως την ανασύσταση του Ελληνικού κράτους, ο Ναός του Σωτήρα ανηγέρθη εκ θεμελίων, υπέστη όμως τεράστιες ζημιές στον σεισμό του 1966. Δύο χρόνια αργότερα όμως ανοικοδομήθηκε και πάλι εκ θεμελίων στον ίδιο χώρο στην σημερινή του μορφή.

Πηγή κειμένου: "Ο Φουρνιώτης"