ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΦΟΒΟ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΦΟΒΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ;

ΣΧΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ & ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ

Του Αναστασίου Χαρμαντά, εκπαιδευτικού- Σχολικού και Οικογενειακού Συμβούλου, ειδικευμένου στην Ψυχοδυναμική της Οικογένειας.

(Σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη πόλη μας στις 18-3-2018, από τη Μητρόπολη Καρπενησίου). 

Αγαπητοί γονείς

Επικοινωνώ μαζί σας, για να  εκφράσω μερικές σκέψεις, για την επίδραση της πανδημίας στην οικογένεια. Σκέψεις και ιδέες που μπορεί να  φανούν χρήσιμες σε σας και τα παιδιά σας. Ο Κορονοϊός κατέχει δεσπόζουσα θέση στο κοινωνικό ενδιαφέρον παγκοσμίως. Ο κίνδυνος της αρρώστιας έχει απορροφήσει εντελώς τη σκέψη όλων μας. Οφείλουμε όμως, να προετοιμαζόμαστε για την περίοδο της ομαλότητας, που θα έρθει οπωσδήποτε. Δεν έχω σκοπό να μιλήσω για την πανδημία. Θεωρώ σημαντικό, να απαντήσουμε στο ερώτημα: «Πώς θα προετοιμάσουμε την οικογένεια ,να επανέλθει στην ομαλότητα; Πώς θα προστατέψουμε τα παιδιά μας ώστε, η επίδραση της πανδημίας, να μην δημιουργήσει ανεπούλωτες πληγές στην ψυχή τους;» Πώς θα προστατέψουμε τα παιδιά μας από το φόβο του φόβου και από το φόβο της αγάπης;

Η εμπειρία της πρώτης καραντίνας, καθώς και η έρευνα, μας δίνουν σημαντικές πληροφορίες. Η έλλειψη επικοινωνίας με το σχολείο και τους  συμμαθητές τους, σε πολλά παιδιά,  η καραντίνα, δημιούργησε  συναισθήματα μοναξιάς, φόβου και ανασφάλειας. Πολλά παιδιά, αφιέρωσαν ένα μεγάλο μέρος του χρόνου τους στα ηλεκτρονικά μέσα, δημιουργώντας προϋποθέσεις μελλοντικού  εθισμού. Στις μικρές ηλικίες  διαπιστώνουμε τις επιδράσεις της πανδημίας από τον τρόπο που εκφράζονται δια μέσου των παιχνιδιών τους. Παρατηρήθηκε λοιπόν ότι, τα παιδιά παίζουν  και αναπαριστάνουν συχνά την  καραντίνα, συζητούν με τα παιχνίδια τους και εκφράζουν συναισθήματα φόβου, μην προσβληθούν από τον κορονοϊό, μην τον μεταδώσουν στους μεγάλους. Είναι γνωστό, ότι τα παιχνίδια είναι το κατεξοχήν εκφραστικό μέσο των παιδιών. Μας δείχνουν πώς σκέπτονται, πώς αισθάνονται, τι τους λείπει, τι φοβούνται. Στοιχεία που τους τα προμηθεύει το περιβάλλον. Το 1/3 των παιδιών, επηρεάστηκε αρνητικά στον ψυχισμό τους, από τα περιοριστικά μέτρα. (Έρευνα της ψυχιατρικής κλινικής της Ιατρικής σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών σε παιδιά ηλικίας κάτω των 18 ετών).

Τα παιδιά έχουν ανάγκη  να μάθουν, για όλα όσα συμβαίνουν, και να πάρουν ειλικρινείς απαντήσεις, ανάλογα με την ηλικία τους και την ωριμότητά τους. Η ενημέρωση  όμως, να γίνεται μόνο από μας  τους γονείς και όχι από τις ειδήσεις. Τα παιδιά δεν μπορούν να διαχειριστούν αυτό που συμβαίνει. Ακούμε κάποιες φορές , δημοσιογράφους να μιλούν δυστυχώς για τραγωδίες για έρημες και στοιχειωμένες πόλεις. Είναι  φυσικό, τα παιδιά να νιώθουν ανασφάλεια για τον εαυτό τους, αλλά και για αγαπημένα  πρόσωπα  του στενού οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντός. Ας δούμε λοιπόν, πώς επηρεάζει το περιβάλλον  των μεγάλων, τον ψυχισμό των παιδιών και  τι πρέπει να κάνουμε, για να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και τα παιδιά μας, σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε.

Το κυρίαρχο συναίσθημα που δεσπόζει, κυρίως στις μέρες αυτές της πανδημίας, πέραν των άλλων, είναι ο φόβος. Ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό και ευεργετικό, θα λέγαμε, για τον άνθρωπο, συναίσθημα γιατί τον προφυλάσσει από υπαρκτούς κινδύνους. Είναι στοιχείο του αμυντικού μας μηχανισμού. Ο φόβος όμως, που μας καθορίζει πώς πρέπει  να φοβόμαστε, επιδρά αρνητικά σε μικρούς και μεγάλους. Τρομάζει πάντα το άγνωστο. Ο κορονοϊός είναι άγνωστος, απρόβλεπτος και μας κάνει, πολλές φορές, να νιώθουμε ακόμη και πανικό, τον οποίο μεταβιβάζουμε στα παιδιά.

Τα διάφορα τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος, μας παραπέμπουν στο συλλογικό μας ασυνείδητο, που μας δημιουργούν πανικό και μας μολύνουν συναισθηματικά. Αυτό δεν πρέπει να το αγνοούμε εμείς οι γονείς. Πρόκειται για αρνητικά σχήματα, τα οποία  σύμφωνα με την ψυχολογία, δημιουργούνται στην παιδική ηλικία και αναφέρονται στον τρόπο που κατανοούμε και οργανώνουμε τον κόσμο μας. Είναι αρνητικές σκέψεις ή παγιωμένα  δυσλειτουργικά σχήματα του ατόμου α) για τον εαυτό του (δεν πιστεύω στον εαυτό μου) β) για τους άλλους ( δεν με αποδέχονται οι άλλοι) γ) για το μέλλον (κινδυνεύω να αρρωστήσω). Ας προσέξουμε πώς επιδρούμε συναισθηματικά στα παιδιά μας.  Υπηρετούμε συνήθως τον αόριστο φόβο  και όχι εκείνον που αναφέρεται στους φυσικούς κινδύνους όπως είναι ο κορονοϊός. Φοβόμαστε δηλαδή μήπως φοβηθούμε. Πρόκειται βέβαια  για φοβίες. Αν ανησυχούμε και μάλιστα έντονα για κάτι,  αυτό γίνεται συνήθως χειρότερα. Αν ανησυχούμε  για την ανησυχία μας ή αγχωνόμαστε μήπως αγχωθούμε, τότε θα γίνει αυτό που φοβόμαστε. Μεγαλοποιούμε  συνήθως  τους φόβους μας και αυτό κυρίως είναι η αρχή να νιώσουμε φόβο του φόβου. Δημιουργώ αυτό που φοβάμαι. Φοβάμαι επειδή φοβάμαι ότι θα γίνει αυτό που φοβάμαι. Φοβάμαι να αρρωστήσω και τα  καταφέρνω.

Ας μην έχουμε λοιπόν ψευδαισθήσεις. Το παράδειγμά μας αυτό, θα καταγραφεί ως βίωμα και  ως μία μόνιμη συμπεριφορά από τα παιδιά μας. Ο φόβος του φόβου, συνδέεται με το φόβο όλων των συναισθημάτων. Είναι ο φόβος ότι, θα αισθανθούμε ανίσχυροι και ανεπαρκείς. Ξαφνικά προτιμούμε να μην το σκεφτόμαστε και έτσι γινόμαστε ανίσχυροι και ανεπαρκείς (Isabelle Filliosat). Πρόκειται για το φόβο της ζωής, που είναι  επίσης η ρίζα όλων των συναισθημάτων μας. Είναι ο φόβος του να νιώσει κανείς, πολύ ζωντανός μέσα του, να αισθανθεί δυσάρεστα συναισθήματα. Επειδή,  λοιπόν  ο φόβος,  είναι δυσάρεστο συναίσθημα, μας κάνει  πολλές φορές  να ξεχνάμε το αρχικό γεγονός του φόβου μας και ανησυχούμε, φοβόμαστε μήπως φοβηθούμε, μήπως αγχωθούμε,  μήπως απολέσουμε την αυτοκυριαρχία μας και αρρωστήσουμε ψυχολογικά. Αναλογιστείτε, αγαπητοί γονείς, πόσοι άσκοποι φόβοι μας κυριεύουν (θα αρρωστήσω, θα μείνουν τα παιδιά μας αγράμματα, θα πεινάσουμε)  που τους μεταβιβάζουμε στα παιδιά μας. Φόβος της ασθένειας, ο φόβος της αγάπης, ο φόβος της κακής υγείας, ο φόβος της φτώχειας κ.λ.π. Για σκεφτείτε το αγαπητοί μου. Μήπως περνάμε  φόβους και βάσανα  εμείς και τα παιδιά μας, που το πιθανότερο είναι να μην συμβούν ποτέ; Αυτή η εικόνα μας  ως γονείς, διδάσκει τα παιδιά ότι πρέπει να φοβούνται  γενικά, χωρίς να επικεντρώνουν την προσοχή τους σε συγκεκριμένους φόβους και πώς να τους αντιμετωπίσουν. Οφείλουμε λοιπόν, να διδάσκουμε τα παιδιά μας, να διαχειρίζονται σωστά το φόβο  και τις ανασφάλειές τους. Ενημέρωση χρειάζονται, με ειλικρίνεια, για να τα καθησυχάσουμε. Δεν εννοούμε, βέβαια να  τα διδάξουμε να αποφεύγουν το φόβο του υπαρκτού κινδύνου. Πρέπει να βοηθήσουμε τα παιδιά μας, να μάθουν να  νικούν το φόβο τους . Επιτυχημένοι δεν είναι οι άνθρωποι που αποφεύγουν το φόβο,  αλλά αυτοί που νικούν και ξεπερνούν το φόβο. Χρειάζεται όμως να απελευθερωθούμε, πρώτα εμείς οι γονείς, από αυτά  τα βιώματα .Ο φόβος αυξάνεται όταν ζούμε στο παρελθόν ή όταν ζούμε στο μέλλον. Σπάνιες φορές  νιώθουμε φόβο στο παρόν. Σημασία έχει πώς διδάσκουμε τα παιδιά μας να ερμηνεύουν τον κόσμο.

Υπάρχει   μια σχέση, ανάμεσα  στο πως ερμήνευαν οι γονείς μας τον κόσμο και πώς διδαχτήκαμε από αυτούς τον κόσμο. Πόσες φορές  δεν γυρίζουμε στα παιδικά μας χρόνια;  όταν ερχόμασταν σε σύγκρουση με τους γονείς μας, δεν μας πέρασε από το νου η σκέψη; :« όταν γίνω γονιός, δε θα φέρομαι έτσι στα παιδιά μου» Πόσες φορές, επίσης , παρατηρούμε ότι επαναλαμβάνουμε στα παιδιά μας, συμπεριφορές του πατέρα και της μητέρας μας. «Όλοι μας είμαστε απόγονοι «τεμαχισμένων» ανθρώπων (δηλαδή γονέων που μεγάλωσαν μέσα από μια διαστρεβλωμένη έννοια αγάπης από τους δικούς τους γονείς».( Γρηγόρης Βασιλειάδης Δρ. Ψυχολόγος). Η επίδρασή μας, λοιπόν, στα παιδιά μας είναι ακόμη βαθύτερη. Πρόκειται για τον τρόπο που σκεπτόμαστε, και ερμηνεύουμε τον κόσμο.

Να ξέρετε ότι: «Τα παιδιά σας θα γίνουν ό,τι είστε, γι’ αυτό γίνετε , ό,τι θέλετε να γίνουν.»( David  Bly). Όταν τα παιδιά βιώνουν τέτοιες συνθήκες, γίνονται αγχώδη και ευαισθητοποιούνται περισσότερο όταν υπάρχουν ενδείξεις απειλής. Η ευαισθητοποίηση αυτή, είναι πιθανό, να προκαλέσει φόβο και άγχος. Τα παιδιά αυτά ενώπιον της απειλής και του κινδύνου, αντιδρούν έντονα χωρίς γνωστική επεξεργασία (δηλαδή δεν μπορούν να σκεφτούν) και να επιλέξουν άλλες  καθησυχαστικές σκέψεις. Ο διάλογος με αγάπη, θα τα βοηθήσει να κάνουν ρεαλιστικές και λογικές σκέψεις που αντικαθιστούν τις αρνητικές και απαισιόδοξες, για τον εαυτό τους και την υγεία τους. Αυτός είναι και ο στόχος της  λεγόμενης συμπεριφορικής ιατρικής,  η οποία βασίζεται στην πεποίθηση ότι, στόχος της ιατρικής θα πρέπει να είναι τέτοιος, ώστε να βοηθά τους ανθρώπους, να διατηρούν τη σωματική και ψυχική  υγεία τους και όχι να επεμβαίνει  μόνο όταν αρρωστήσουν οι άνθρωποι. Είναι  επίσης απαραίτητο και επιβεβλημένο, να ενισχύετε καθημερινά την πίστη των παιδιών, ότι μπορούν να ελέγχουν και να κατευθύνουν την υγεία τους σε μεγάλο βαθμό.

Με λίγα λόγια, όσο περισσότερο εκφράζετε συμπόνια στα παιδιά σας, τόσο τους δίνετε  την αίσθηση ότι είναι άρρωστα, ότι πρέπει να  παίρνουν  φάρμακα και ότι δεν έχουν  τη δύναμη, να κάνουν απολύτως τίποτα, ώστε να διατηρήσουν  την, τόσο ευάλωτη, υγεία τους. Να επισημάνουμε επίσης, ότι ο φόβος μερικές φορές,  δημιουργεί  πανικό ο οποίος καλύπτει τη λογική και τότε οδηγούμαστε σε ακραίες και παράλογες συμπεριφορές. Οι λοιμοξιολόγοι μας τονίζουν ότι, ο πανικός είναι πιο επικίνδυνος από τον κορονοϊό. Ο φόβος δε λύνει κανένα πρόβλημα παρά μόνο η λογική. Πώς λοιπόν  θα απαλλαγούμε εμείς και τα παιδιά μας από αυτό  φόβο;

Η τέλεια αγάπη, είναι το κατάλληλο κλειδί ,που διώχνει το φόβο σε μικρούς και μεγάλους. Ο φόβος είναι το εντελώς αντίθετο της αγάπης. Ο Απόστολος Ιωάννης στο τέλος της Καινής Διαθήκης μας λέει: « Η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον». Δεν μπορεί να συνυπάρχει αγάπη και φόβος γιατί η τέλεια αγάπη σημαίνει  την ενότητα. Ενώ ο φόβος την ξεχωριστότητα. Ο ΄Αγιος Αντώνιος έλεγε: «Εγώ δεν φοβούμαι πλέον τον Θεό, αλλά τον αγαπώ». Η  μόνη διέξοδος λοιπόν, είναι η αγάπη. Μας βοηθά να απαλλαγούμε από τα ατομοκεντρικά θέλω μας (το εγώ μας) και να τα εξισορροπήσουμε με τη δύναμη του εμείς. Η έρευνα μας λέει:5 λεπτά αγάπης, ευτυχίας  και ευγνωμοσύνης,  δυναμώνουν για πέντε ώρες το αμυντικό σύστημα του οργανισμού. Ενώ 5 λεπτά φόβου, θυμού, αγανάκτησης, μειώνουν τη δύναμη του αμυντικού συστήματος για 5 ώρες.

Προσέξτε ένα απλό παράδειγμα αγάπης, που μας διδάσκει το εμείς , όπως το εισπράττουν τα παιδιά.  «Ένα παιδάκι, είχε ένα γέροντα γείτονα, του οποίου η γυναίκα είχε πεθάνει πρόσφατα. Μόλις το παιδάκι τον είδε να κάθεται στην αυλή του και να κλαίει, πήγε και απλά κάθισε στην αγκαλιά του. Όταν η μαμά του το ρώτησε τι είχε πει στον παππού ,  απάντησε :

-Τίποτα, απλώς τον βοήθησα να κλάψει……». Αυτή είναι, αγαπητοί μου, η ενσυναίσθηση, η τέχνη του (‘πώς νιώθω’) που υπηρετεί και ενισχύει το εμείς και  την  αγάπη. Η κατανόηση, είναι ο μαγικός εκείνος  διακόπτης, που ανοίγει την καρδιά των παιδιών  και της επιτρέπει να αποδεχθεί τις διαβεβαιώσεις και την καθοδήγηση των γονέων. Ο ένας κοντά στον άλλο ενωμένοι. Έτσι θα νικήσουμε κάθε απειλή. Οφείλουμε να διδάξουμε την  αυθεντική αγάπη στα παιδιά μας, για να διαχειρίζονται τις ανασφάλειες και το φόβο τους. Το μάθημα της ζωής, με παρούσα τη γνήσια αγάπη, είναι ο καλύτερος δάσκαλος.  Όλοι  έχουμε ανάγκη  και αναζητούμε  συμπαράσταση στο  «νιώθω  μοναξιά  τι μπορώ να κάνω;»

Πολλές φορές, πέρα από το φόβο του φόβου,  νιώθουμε και το φόβο της αγάπης τον οποίο ανέφερα και πριν.  Πρόκειται για την ανάγκη  ικανοποίησης της αμοιβαίας αγάπης. Αγαπάμε  όμως με όρια και με όρους. Στην  πραγματικότητα αυτή η αγάπη  είναι φόβος. Αγαπάμε γιατί περιμένουμε την ανταπόκριση της αγάπης, αλλά στην περίπτωση αυτή λόγω της ανεπάρκειάς μας, πιστεύουμε ότι δεν αξίζουμε να μας αγαπήσουν. Εκτός αυτού, τα παιδιά μας, πρέπει να διδαχθούν όλα τα συναισθήματα. (ευχάριστα και δυσάρεστα). Όλα τα συναισθήματα δομούν την προσωπικότητα. Για σκεφτείτε: Μας δίδαξε κανείς τη χαρά και την απελπισία;  την ελπίδα και την απογοήτευση; τη ζωή και το θάνατο; «Αν στερήσετε τον εαυτό σας κάποιο απ΄αυτά  δε θα βιώσετε ολοκληρωτικά τη ζωή»( Λεό  Μπουσκάλια)  εσείς και τα παιδιά σας .

Η αγάπη μαθαίνεται, ο φόβος μαθαίνεται,  ο θυμός, που  είναι  συνήθως κακός διαχειριστής των καταστάσεων,  μαθαίνεται, το μίσος μαθαίνεται ,ο σεβασμός , η καλοσύνη , η ευγένεια μαθαίνονται , η ευτυχία μαθαίνεται κ.λ.π.). Να σημειώσουμε βέβαια ότι δεν μαθαίνονται μόνο με τα  λόγια. Ο Μπαντούρα του Στάνφορντ  μας λέει με τις έρευνές του ότι τα παιδιά μαθαίνουν με τη διαμόρφωση.. Όταν παρατηρούν, παρακολουθούν, αντιγράφουν παραδειγματίζονται  και δοκιμάζουν. Πώς μπορούμε να ζητάμε από τα παιδιά την αγάπη όταν δεν την βλέπουν πουθενά; Τα παιδιά, λοιπόν, που διαθέτουν συναισθηματική νοημοσύνη ,δημιουργούν καλές σχέσεις με τους συνομηλίκους τους, καλές επιδόσεις στο σχολείο και είναι καλά προετοιμασμένα να ξεπεράσουν το φόβο και το άγχος και να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους και τις προκλήσεις που τα περιμένουν.

Η ζωή μας διδάσκει ότι η αγάπη, είναι μια ανοικτή αγκαλιά. Κρατήστε ανοικτή την αγκαλιά σας, πρώτα στα παιδιά σας (το γονεϊκο ένστικτο σας προτείνει  τον τρόπο) αλλά και σε όλους τους ανθρώπους. Το αγκάλιασμα, επιτρέπει στο ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού, να ενεργοποιηθεί και απομακρύνει την κατάθλιψη.(Δρ Χαρολντ  Φαλκ ψυχίατρος). Αυξάνεται η αιμοσφαιρίνη του αίματος όταν σε αγγίζουν, σε αγκαλιάζουν και σε χαϊδεύουν.(΄Ελεν Κόλτον . Η χαρά του αγγίγματος).

Από την άλλη μεριά, ας προσπαθούμε να μην τονίζουμε τις βίαιες πλευρές της ζωής. Μη δίνετε την εντύπωση ότι ενσαρκώνετε ένα θυμωμένο μνησίκακο, αυταρχικό πρότυπο.  Θα πρέπει να ορκιστείτε, να μη  μεγαλώνετε τα παιδιά σας, σε μία ατμόσφαιρα βίας, είτε λεκτικής, είτε σωματικής. Το παράδειγμα σας, καθρεφτίζεται στα παιδιά και τα φορτώνετε με οργισμένες σκέψεις,  τις οποίες, κάποια στιγμή, θα τις  εξωτερικεύσουν. Ό,τι έχουν μέσα τους θα βγάλουν. Όταν στύβουμε ένα πορτοκάλι και βγαίνει από μέσα ο χυμός, αυτό γίνεται γιατί ο χυμός βρισκόταν μέσα στο πορτοκάλι. Βοηθήστε τα παιδιά να επεξεργάζονται τις σκέψεις τους με θετικό τρόπο, αντί να τις μετατρέπουν σε οργή και μίσος.

Να μην είμαστε απλώς Χριστιανοί.  Να ζούμε σαν το Χριστό. Αλλιώς είμαστε ένα κάλπικο πρόσωπο για μας και τα παιδιά μας. «Μη λέτε ότι είστε Χριστιανοί και μετά ζείτε μπροστά στα παιδιά σας με ένα τρόπο ξένο προς τα διδάγματα της πίστης σας, αλλά και στα διδάγματα οποιασδήποτε  άλλης  πίστης  έχετε.»(Γουαίην Ντύερ).  Ο Χριστός είπε :Αν θέλετε να βρείτε τη ζωή, κοιτάξτε μέσα σας. Αν θέλετε λοιπόν, αγαπημένοι γονείς,  να μάθετε  για σας, οι απαντήσεις είναι μέσα σας. Όχι έξω από σας. Ούτε στο χθες, αλλά ούτε και στο αύριο. Να διδάξετε τα παιδιά σας ότι, αν περάσουν τη ζωή τους με το χτες και με το αύριο, θα χάσουν αυτό που συμβαίνει τώρα στην πραγματικότητα. Ο συνετός  ζει, εργάζεται   το τώρα , αντιμετωπίζει τις δυσκολίες τους φόβους και τα προβλήματα και επενδύει σε μια γνήσια και υγιή ψυχοπνευματική ζωή για το μέλλον .

Δεν μπορούμε, όμως ,να  εγγυηθούμε στα παιδιά μας, ότι δεν θα απογοητευτούν, ότι δεν θα κλάψουν, ότι δεν θα διακινδυνεύσουν πολλές φορές. Θα τα μάθουμε να ζουν και να αγαπούν, επειδή το θέλουν  και επειδή αυτή είναι η φύση τους. Επιβάλλεται σε  όλους μας, να διαμορφώσουμε ένα ζεστό οικογενειακό συναισθηματικό κλίμα. Αυτό το κλίμα είναι εχθρός του φόβου, του άγχους, των συναισθηματικών συγκρούσεων, της επιθετικότητας, της εχθρότητας της απαισιοδοξίας. Αυτές τις μέρες της απομόνωσης, χρειάζεται να σκύψετε  αγαπητοί γονείς, με ιδιαίτερη φροντίδα, στη δημιουργία προϋποθέσεων χαράς και ευχάριστης ατμόσφαιρας για τα παιδιά σας. Ο εγκλεισμός δημιουργεί, πολλές φορές εξάρσεις, θυμούς, εντάσεις μέσα στην οικογένεια. Καταρχήν, πρέπει να κάνετε, ό,τι μπορείτε για να γίνει το σπίτι σας ένας  χώρος ήρεμος, φιλικός , ευχάριστος, διασκεδαστικός. Φροντίστε, να εξαλείψετε κάθε αιτία που δημιουργεί εντάσεις, συγκρούσεις, είτε σε σας είτε στα παιδιά σας. Αν μπορέσετε να αποφύγετε τις δύσκολες στιγμές, θα έχετε προφυλάξει την οικογένεια από μεγάλο στρες και θα καλλιεργήσετε τις σχέσεις σας. Έχει μεγάλη σημασία λοιπόν, πώς θα διαχειριστούμε τις σχέσεις μας και τα συναισθήματα τα δικά μας και των παιδιών μας, κυρίως πώς θα ζούμε εμείς μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον. Αν ζούμε με πνεύμα αλληλεγγύης, ενσυναίσθησης και ψυχραιμίας, θα νιώσουμε καλύτερα όλοι μας.

Αν, αντίθετα, κάνουμε παράπονα για τον εγκλεισμό μας, για την επιδημία, δημιουργούμε, άθελά μας,  φόβο ,θυμό και εντάσεις στα παιδιά. Οφείλουμε να ακούμε προσεκτικά τα παιδιά μας, κυρίως τα συναισθήματα που εκφράζουν. Να τα ακούμε για να μαθαίνουμε  για ποιο λόγο είναι στενοχωρημένα, φοβισμένα, απογοητευμένα, θυμωμένα.  Είναι μεγάλο λάθος, να ακυρώνουμε τα συναισθήματά τους. Για να διασφαλίσουμε, λοιπόν,    σταθερό και  ισορροπημένο  συναίσθημα στο παιδί, χρειάζεται  να κάνουμε ορισμένα πρακτικά  πράγματα, κατά την περίοδο της καραντίνας και γενικότερα της πανδημίας. Ένα σταθερό, καθημερινό πρόγραμμα, είναι απαραίτητο. ( ώρες ύπνου , φαγητού, κ.λ.π.). Είναι φυσικό  να ακολουθήσουμε  στο σπίτι, μια νέα ρουτίνα, που θα έχει παλιές και νέες  συνήθειες. Αλλάζει η ψυχολογία των παιδιών, όταν  δεν βιώνουν ένα σταθερό πρόγραμμα, το οποίο να τηρείται  από όλους.  π.χ. Δεν δικαιολογείται να επισκέπτονται τα παιδιά, συνεχώς το ψυγείο. Να το  τηρούμε πρώτοι εμείς οι γονείς. Να σημειώσουμε ότι τα γλυκά και τα ηλεκτρονικά, δημιουργούν θυμό και εντάσεις. Ιδιαίτερα οι οθόνες δημιουργούν και μαθησιακές δυσκολίες.

Είναι απαραίτητο, επίσης, να μην αποδίδουμε  ευθύνες γιατί τα παιδιά  φοβούνται,  και νιώθουν και αυτά ενοχές, για κάθε  τι που μπορεί να πάει στραβά. Πολλές φορές, γινόμαστε δικαστές και αποδίδουμε ευθύνες. Τα παιδιά, δεν έχουν ανάγκη να μάθουν, ποιος φταίει για την πανδημία. Να επισημάνω κάτι άλλο, που είναι επίσης σημαντικό. Να διατηρούμε μια συνεχή, ευχάριστη  ατμόσφαιρα και εικόνα επικοινωνίας, μέσα στην οικογένεια. Οφείλουμε να προετοιμάζουμε τα παιδιά, για τον καιρό που θα έρθει η ομαλότητα και  θα ζούμε χωρίς τον εφιάλτη της πανδημίας. Οι στενές σχέσεις με τα παιδιά μας, δεν υπηρετούνται με τη μαμά στον ένα καναπέ, το μπαμπά στον άλλο, απορροφημένοι  στο κινητό και τα παιδιά να βουλιάζουν στα ηλεκτρονικά. Μία πραγματικά απογοητευτική εικόνα οικογένειας. Πολλοί  γονείς, εργάζονται στο σπίτι. Να εξηγήσουμε στα παιδιά, ότι δεν είμαστε σε διακοπές και ότι κάνουμε δουλειά στο σπίτι. Να εργαζόμαστε  σε ένα ξεχωριστό δωμάτιο, γιατί τα παιδιά νιώθουν ότι τα περιφρονούμε όταν δεν τους δίνουμε σημασία. Δείξτε  μεγαλύτερο ενδιαφέρον  στη διασκέδαση, στα παιχνίδια, στα γέλια και στην απόλαυση της ζωής, αντί να τα φορτώνετε με άγχος και φόβο.

Ένα τέτοιο παιδί, δε σας φοβάται, αλλά σας σέβεται. Νιώθει πολύ κοντά σας και  αισθάνεται ότι μπορείτε και απολαμβάνετε τη ζωή, αλλά και να τα καταλαβαίνετε. Όσο πιο πολύ πιστεύουν τα παιδιά σας, ότι τα καταλαβαίνετε, ότι τα νιώθετε πώς ζουν, ότι μπορείτε να γελάτε, ακόμη και με τα ανόητα λάθη  τους, τόσο περισσότερο  νιώθουν ασφαλή και αισιόδοξα.  Η εμπειρία του γέλιου και της διασκέδασης μέσα από το παιχνίδι, δημιουργεί  ισχυρό δεσμό αγάπης με τους γονείς, και αποτελεί σημαντική προσέγγιση της ζωής. Έτσι μεγαλώνουν   τα παιδιά, προσανατολισμένα στην ευεξία και όχι στην αρρώστια. «Χρειάζεται ένα γερό σπίτι για να στεγάστε το όμορφο μυαλό σας. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά σας.» (Γουαίην Ντύερ). Η ασθένεια και  οι αδυναμίες του σώματος επηρεάζουν  το πνεύμα  και γενικότερα την ψυχολογία του ανθρώπου. Είναι πολύ γνωστή η αρχαιοελληνική φράση. «Νους υγιής εν σώματι υγιεί». Είναι, λοιπόν, απαραίτητη η προστασία του σώματος, που είναι  για μας τους Χριστιανούς, Ναός Θεού  ζώντος.

Ας φροντίσουμε λοιπόν, να τα προετοιμάσουμε να πιστέψουν ότι έχουν τη δύναμη να αποφεύγουν την αρρώστια και να υπηρετούν  την ευεξία σαν τρόπο ζωής. Επίσης να πιστέψουν στην ικανότητα αυτοθεραπείας και όχι ότι ο κόσμος είναι μέρος όπου κινδυνεύουν συνεχώς  να κολλήσουν αρρώστιες. (Ο φόβος της αρρώστιας -Νοσοφοβία). Πρέπει να δίνουμε και εμείς οι γονείς  το παράδειγμα, ότι φροντίζουμε   την υγεία μας. Αν π.χ. καπνίζετε και κόψετε το κάπνισμα, δίνετε το παράδειγμα πειθαρχημένου ανθρώπου. Αλλιώς θα σας πει « γιατί να σε ακούσω ; αφού δε φροντίζεις εσύ τον εαυτό σου; .Τα παιδιά πρέπει να λένε: «Μπορώ να αποφύγω την αρρώστια» και όχι « η αρρώστια μου είναι αναπόφευκτη» γιατί το τελευταίο τα  οδηγεί στην πεποίθηση μιας φιλάσθενης ζωής. Επίσης δεν πρέπει να επιβραβεύουμε την αρρώστια. Όταν τα παιδιά ξέρουν ότι θα πάρουν δώρα όταν αρρωστήσουν και θα τα αντιμετωπίσουμε με στοργή, θα επιζητούν την αρρώστια. Δεν είναι σωστό  επίσης, να παρασυρόμαστε από αυταρχικές  συμπεριφορές  υπερβολικού ελέγχου  στα παιδιά. Αυτό  τα εμποδίζει να αποκτήσουν την αυτονομία τους. Η στάση  μας αυτή, θα έχει ως αποτέλεσμα να μην κατορθώσουν  τα παιδιά  ποτέ, να αποκτήσουν εσωτερικό  σύστημα ελέγχου της συμπεριφοράς τους. Είναι ευκαιρία, να αφιερώσετε τις ημέρες αυτές, το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου σας, για να γνωρίσετε καλύτερα τα παιδιά σας. Μην το θεωρείτε υπερβολή. Δοκιμάστε το. Κάθε φορά, με έκπληξή σας,  θα ανακαλύπτετε πολλά νέα στοιχεία από το χαρακτήρα των παιδιών σας, που δεν είχατε προσέξει.

Αγκαλιάστε επίσης τα συναισθήματά των παιδιών σας. Μπορεί να  μην τολμούν να ειπούν ότι φοβούνται  το μπαμπά  ή τη μαμά που φωνάζει ή να αντιδρούν επιθετικά  με δυσανάλογο τρόπο με αυτό που συμβαίνει.  Αν αντιδράτε στα συναισθήματα των παιδιών σας, τότε σαφώς  και τα παιδιά ,εκφράζουν κάποια από τα δικά σας καταπιεσμένα συναισθήματα. Βοηθήστε τα με το διάλογο (με ανοικτές ερωτήσεις) να σας πουν πώς νιώθουν, να ονομάσουν τα συναισθήματά τους και να σκεφτούν εναλλακτικές σκέψεις για τα προβλήματά τους. Αυτό το αποζητούν κι οι έφηβοι. Κάνετε συμμαχία με τα λάθη τους. (Τονίστε τους, ότι τα αγαπάτε και όταν κάνουν λάθη), δώστε τους επιλογές, ακόμη και όταν πρόκειται για  τραγικά και δυσβάστακτα γεγονότα όπως, οι σοβαρές αρρώστιες και ο θάνατος. Αφήστε τα να εκφράσουν το φόβο και τον πόνο τους, όπως μπορούν και αντέχουν. Ας συνειδητοποιήσουμε ότι, η ευτυχία των παιδιών μας, περνά μέσα από το βλέμμα των γονέων.

Είναι απαραίτητο, να καλλιεργήσετε  τη συνήθεια της ευτυχίας στα παιδιά, σε αντίθεση με τη συνήθεια  του φόβου και του άγχους. Την ευτυχία, όπως την περιγράφει ο Αριστοτέλης, ως σκοπό της ζωής και ως επιδίωξη της ανθρώπινης ύπαρξης. Πρέπει να ξέρουμε ότι, παιδιά χωρίς άγχος, γίνονται ενήλικες χωρίς άγχος. Θα εξαλείψουμε το άγχος των παιδιών, αν φροντίσουμε  να τα απαλλάξουμε από ενοχές, ανησυχίες και στρες. Η μόνη λέξη που πρέπει να μας  έρχεται στη σκέψη, για την εξάλειψη του άγχους και την καλλιέργεια της συνήθειας ευτυχίας, είναι επίσης, η αγάπη. Η γνήσια και ανυστερόβουλη αγάπη. Γιατί πολλές φορές, κάτω από το όνομα της αγάπης, κρύβεται η πιο μεγάλη παραβίαση της προσωπικότητας «Θα σ’ αγαπώ αν είσαι καλός μαθητής»  «θα σ’ αγαπώ  αν είσαι όπως σε θέλω». «Θα ήθελα να υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος στον κόσμο ,που να λέει απλά θα  σ’ αγαπώ»( Λεό Μπουσκάλια).

Μη διστάζετε, αγαπητοί γονείς, να  λέτε πάντα στα παιδιά: «Είσαι, ό,τι πολυτιμότερο  μου έτυχε στη ζωή μου»  Σκεφτείτε πόσο ευχάριστα θα νιώθει για τον εαυτό του. Κάποια στιγμή, τα παιδιά θα πετάξουν για άλλη φωλιά. Πρέπει να το συνηθίσουμε αυτό. Γι’ αυτό μη  χάνετε, ούτε στιγμή, την ευκαιρία να χαίρεστε την ηλικία των παιδιών  σας. Χαρείτε το πεντάχρονο παιδί σας, δεν θα  το ξανασυναντήσετε. Του χρόνου θα είναι 6 χρονών. Παράλληλα, μην ξεχνάτε  ότι, ο στόχος μας είναι η αυτονομία. Να αναλάβουν  τη φροντίδα και την προστασία του εαυτού τους, από μικρά. Διδάξτε και ενθαρρύνετέ τα να κάνουν  επιλογές. «Η μητέρα δεν είναι ο άνθρωπος στον οποίο ακουμπάμε, αλλά ο άνθρωπος που κάνει το ακούμπισμα περιττό»(Anfield Fisher). Αυτή είναι η επιτυχία  της μάνας και του πατέρα. Να βοηθήσουν τα παιδιά να  ανοίξουν τα φτερά τους για τη ζωή. Μην παραμελείτε τη σχέση σας με το ή τη σύντροφό σας. Στη συντροφική σχέση στηρίζεται και η διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται  στις συγκρούσεις. Να γίνεστε θετικό παράδειγμα και όχι μια επιζήμια εμπειρία για το παιδί. Όταν γίνατε γονείς, αναλάβατε μια πολύ απαιτητική δουλειά, να κοπιάσετε για να προετοιμάσετε ευτυχισμένους ενήλικες και αισιόδοξους αγωνιστές της ζωής.

Να σκέπτεστε πάντα το καλύτερο και όχι το χειρότερο σενάριο. Αν περνούν απ’ το μυαλό σας ανησυχητικές σκέψεις, μη φανερώνετε τις ανησυχίες σας γιατί το πιθανότερο είναι να μην επαληθευτούν. Όπως είπαμε, να αστειεύεστε με τα παιδιά σας. Το γέλιο βοηθά πολύ στην ανάπτυξη καλών σχέσεων, και κάνει ευτυχισμένη την οικογένεια. Η βία (σωματική ή λεκτική), όπως  επίσης τονίσαμε, είναι τραγική για την προσωπικότητα του παιδιού, αλλά και  των συντρόφων. Ο βίαιος/η(σύντροφος ή γονέας) είναι δυστυχισμένος/η και αξιολύπητος/η, γι’ αυτό οδηγεί στη θλίψη και τη δυστυχία τους άλλους. Η αυτογνωσία ή και κάποιος ειδικός, θα τον/την βοηθήσουν να ιδεί την πραγματικότητα που οδηγεί στην ευτυχία και την ομορφιά της ζωής. Καθημερινά να αναδεικνύετε τα χαρίσματα των παιδιών σας. Μην προσπαθείτε να κάνετε τέλεια παιδιά. Κανένας από τους επιτυχημένους και ευτυχισμένους ανθρώπους δεν ήταν τέλειο παιδί. Θα έρθει στιγμή, που θα ανοίξουν τα σχολεία και σιγά-σιγά θα ανοίξουν  επίσης  όλες οι κλειστές πόρτες και οι αγκαλιές. Ας διδάξουμε στα παιδιά μας την υπομονή, ώστε  να τα δεχτούμε όλα αυτά με ανοιχτές αγκαλιές. Και αν, για αρκετό καιρό ακόμη , φοράμε μάσκες  και τηρούμε τις αποστάσεις, δε θα σταματήσουμε ποτέ, να έχουμε πολύ κοντά τις καρδιές μας, να δεχτούμε όλους  με αγάπη, όταν  θα ΄ρθει η ομαλότητα.  «Η ζωή είναι ένα δώρο του Θεού σε μας. Ο τρόπος που ζούμε τη ζωή μας είναι το  δικό μας δώρο στο Θεό. Κάντε το δώρο αυτό υπέροχο.»( Λεό Μπουσκάλια).

 Σας ευχαριστώ, που είχατε την υπομονή να διαβάσετε τις σκέψεις μου. Σας εύχομαι, να έχετε μόνιμη συντροφιά εσείς και τα παιδιά σας την ευλογία, την υγεία, τη χαρά και τη ευτυχία. Καλά Χριστούγεννα- Καλές γιορτές.

Εκ του Γραφείου Τύπου της Μητροπόλεως